థోరియం

Thorium,  ₉₀Th

సాధారణ ధర్మములు
ఉచ్ఛారణ	/ˈθɔːriəm/ ​(THOR-ee-əm)
కనిపించే తీరు	silvery, often with black tarnish
ప్రామాణిక అణు భారం (Ar, standard)
ఆవర్తన పట్టికలో Thorium
Ce ↑ Th ↓ (Uqb) actinium ← thorium → protactinium
పరమాణు సంఖ్య (Z)	90
గ్రూపు	group n/a
పీరియడ్	పీరియడ్ 7
బ్లాకు	f-బ్లాకు
ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం	[Rn] 6d2 7s2
ప్రతీ కక్ష్యలో ఎలక్ట్రానులు	2, 8, 18, 32, 18, 10, 2
భౌతిక ధర్మములు
STP వద్ద స్థితి	solid
ద్రవీభవన స్థానం	2023 K ​(1750 °C, ​3182 °F)
మరుగు స్థానం	5061 K ​(4788 °C, ​8650 °F)
సాంద్రత (గ.ఉ వద్ద)	11.724 g/cm3
ద్రవీభవన ఉష్ణం (హీట్ ఆఫ్ ఫ్యూజన్)	13.81 kJ/mol
భాష్పీభవన ఉష్ణం (హీట్ ఆఫ్ వేపొరైజేషన్)	514 kJ/mol
మోలార్ హీట్ కెపాసిటీ	26.230 J/(mol·K)
పీడనం P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 2633 2907 3248 3683 4259 5055
పరమాణు ధర్మములు
ఆక్సీకరణ స్థితులు	4, 3, 2, 1
ఋణవిద్యుదాత్మకత	Pauling scale: 1.3
శక్తులు	1st: 587 kJ/mol 2nd: 1110 kJ/mol 3rd: 1930 kJ/mol
పరమాణు వ్యాసార్థం	empirical: 179.8 pm
సమయోజనీయ వ్యాసార్థం	206±6 pm
వర్ణపట రేఖలు
ఇతరములు
స్ఫటిక నిర్మాణం	​ముఖ-కేంద్ర క్యూబిక్ (fcc)
Speed of sound thin rod	2490 m/s (at 20 °C)
ఉష్ణ వ్యాకోచం	11.0 µm/(m·K) (at 25 °C)
ఉష్ణ వాహకత	54.0 W/(m·K)
విద్యుత్ విశిష్ట నిరోధం	157 nΩ·m (at 0 °C)
అయస్కాంత క్రమం	paramagnetic
యంగ్ గుణకం	79 GPa
షేర్ గుణకం	31 GPa
బల్క్ గుణకం	54 GPa
పాయిసన్ నిష్పత్తి	0.27
మోహ్స్ కఠినత్వం	3.0
వికర్స్ కఠినత్వం	350 MPa
బ్రినెల్ కఠినత్వం	400 MPa
CAS సంఖ్య	7440-29-1
చరిత్ర
ఆవిష్కరణ	Jöns Jakob Berzelius (1829)
thorium ముఖ్య ఐసోటోపులు
[[ఐసోటోపు|ఐసో REDIRECT Template:Soft hyphen From a page move: This is a redirect from a page that has been moved (renamed). This page was kept as a redirect to avoid breaking links, both internal and external, that may have been made to the old page name. మూస:R from move/exceptటోప్]] లభ్యత [[అర్థ జీవితకాలం|అర్థ REDIRECT Template:Soft hyphen From a page move: This is a redirect from a page that has been moved (renamed). This page was kept as a redirect to avoid breaking links, both internal and external, that may have been made to the old page name. మూస:R from move/exceptజీవిత REDIRECT Template:Soft hyphen From a page move: This is a redirect from a page that has been moved (renamed). This page was kept as a redirect to avoid breaking links, both internal and external, that may have been made to the old page name. మూస:R from move/exceptకాలం]] (t1/2) [[రేడియోధార్మిక విఘటనం|విఘ REDIRECT Template:Soft hyphen From a page move: This is a redirect from a page that has been moved (renamed). This page was kept as a redirect to avoid breaking links, both internal and external, that may have been made to the old page name. మూస:R from move/exceptటనం]] లబ్దం 227Th trace 18.68 d α 6.038 5.978 223Ra 228Th trace 1.9116 y α 5.520 224Ra 229Th trace 7340 y α 5.168 225Ra 230Th trace 75380 y α 4.770 226Ra 231Th trace 25.5 h β− 0.39 231Pa 232Th 100% 1.405×1010 y α 4.083 228Ra 234Th trace 24.1 d β− 0.27 234Pa

ఉపోద్ఘాతం

థోరియం ఒక రసాయన మూలకం. దీని హ్రస్వ నామం Th. అణు సంఖ్య 90. ఇది ఒక రేడియోధార్మిక లోహ (మెటల్) పదార్థం. ప్రకృతిలో సహజసిద్ధంగా దొరికే నాలుగే నాలుగు రేడియోధార్మిక మూలకాలలో థోరియం ఒకటి; మిగాతా మూడు బిస్మత్, ప్లుటోనియం, యురేనియం. దీని ఉనికిని నార్వే దేశస్థుడు, మినరాలజిస్ట్, మోర్టెన్ థ్రేన్ ఎస్మార్క్ 1828 లో కనుగొన్నారు. స్వీడిన్ దేశపు రసాయన శాస్త్రవేత్త జాన్ జేకబ్ బెర్జీలియస్ ద్వారా మూలకం అని గుర్తించబడింది. తదుపరి థోర్ అని నోర్స్ దేవుడు అయిన ఉరుము పేరు పెట్టడం జరిగింది.

థోరియం అర్ధాయుర్దాయం 14 బిలియను పైబడే ఉంటుంది. అనగా థోరియం ఈ విశ్వం పుట్టిన కొత్తలోనే పుట్టి ఉండాలి. థోరియం బృహన్నవ్యతారల (supernova) పేలుడులో పుట్టిందని ఒక వాదం ఉంది.

సమస్థానులు

థోరియం అణువు (atom) లో 90 ప్రోటానులు, 90 ఎలక్‌ట్రానులు ఉంటాయి. వీటిలో నాలుగు "బల ఎలక్‌ట్రానులు" (valence electrons). థోరియం లోహం చూడడానికి వెండిలా మెరుస్తూ ఉంటుంది; గాలి తగిలితే వెండి లాగే మకిలిబారిపోతుంది. థోరియం రేడియో ధార్మికత నీరసమైనది: తెలిసున్న దీని సమస్థానులు (isotopes) అన్నీ (అనగా, థోరియం-227, 228, 229, 230, 231, 232, 234) అస్థిర నిశ్చలతతోనే తారసపడతాయి. వీటన్నిటిలోనూ థోరియం-232 కి స్థిరత్వం ఎక్కువ, సహజంగా దొరికే థోరియం కూడా ఈ రకం సమస్థానే. ఇది యురేనియం కంటే నాలుగింతలు ఎక్కువగా భూమి ఉపరితలం మీద దొరికే ఖనిజాలలో (ముఖ్యంగా మోనజైట్, en:monazite) లభ్యం అవుతోంది.

ఉపయోగాలు

ఒకప్పుడు గ్యాస్ దీపాలలో మ్యాంటెల్స్‌గా థోరియంని వాడేవారు. నేరుగా సహజవాయువుని మండిస్తే ఆ మంట లేత నీలిరంగులో ఉండి వేడిని ఇస్తుందికాని వెలుగుని ఇవ్వదు. కాని ఆ మంటలో థోరియం ఆక్సైడ్ కలిసిన మేంటిల్ ని వేడి చేస్తే అది తెల్లటి వెలుగుతో ప్రకాసశిస్తుంది. అందుకని వీధి దీపాలలో థోరియంని వాడేవారు. లోహాలతో కలిపి మిశ్రమ లోహాలు తయారు చెయ్యడానికి కూడా వాడేవారు. కానీ దాని రేడియోధార్మికత గురించి ఆందోళనలు కారణంగా ఈ అనువర్తనాలని (అప్లికేషన్లు) వాడుకనుండి తొలగించేరు. థోరియం టిఐజి వెల్డింగ్ లో ఎలక్ట్రోడ్లు తయారీలో కూడా ఉపయోగిస్తారు. ఇది మేలు రకం ఆప్టిక్స్, శాస్త్రీయ ఇన్స్ట్రుమెంటేషన్ లో ఒక పదార్థంగా జనాదరణ పొందింది. యురేనియం స్థానంలో అణు క్రియాకలశాలు (రియాక్టర్లు) లో థోరియం చాల ముఖ్యమైన పాత్ర వహించబోతోంది., ఇటీవలి కాలంలో కొన్ని థోరియం క్రియాకలశాలు (రియాక్టర్లు) ప్రయోగాత్మకంగా పూర్తి చేశారు. ఈ రంగంలో భారతదేశం అగ్రగామిగా ఉంది.

లక్షణాలు

The 4n decay chain of thorium-232, commonly called the "thorium series"

థోరియం, ఒక మృదువైన పారా మాగ్నటిక్, ప్రకాశవంతమైన తెల్లని రేడియోధార్మిక ఆక్టినైడ్ లోహం.

గ్రంథ పట్టిక

• Golub, A. M. (1971). Общая и неорганическая химия (General and Inorganic Chemistry). 2.
• Greenwood, Norman N.; Earnshaw, Alan (1997). Chemistry of the Elements (2nd ed.). Butterworth-Heinemann. ISBN 0080379419.
• Wickleder, Mathias S.; Fourest, Blandine; Dorhout, Peter K. (2006). "Thorium". In Morss, Lester R.; Edelstein, Norman M.; Fuger, Jean (eds.). The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements (PDF). 3 (3rd ed.). Dordrecht, the Netherlands: Springer. pp. 52–160. doi:10.1007/1-4020-3598-5_3.

మరింత చదవడానికి

• Brett W. Jordan; Rod Eggert; Brent Dixon; Brett Carlsen (October 2014). "Thorium: Does Crustal Abundance Lead to Economic Availability?" (PDF). Colorado School of Mines Working Paper 2014-07. Archived from the original (PDF) on 2017-06-30. Retrieved 2015-04-29.

బయటి లింకులు

• International Thorium Energy Committee – iThEC
• International Thorium Energy Organisation – IThEO.org
• European Nuclear Society – Natural Decay Chains
• ATSDR CDC ToxFAQs: health questions about thorium
• FactSheet on Thorium, World Nuclear Association
• Thorium at The Periodic Table of Videos (University of Nottingham)